MenuSpis treści
Klasyfikacja i rodzaje porcelany
Gdyby uciec się do metafor, moglibyśmy powiedzieć, że porcelana jest kobietą. Równocześnie krucha, delikatna, eteryczna, świetlista i twardsza od stali, ognioodporna, trwała, zdolna przetrzymać najgorsze.
Odkąd Chińczycy objawili światu swój niezwykły wynalazek, ma on status białego złota – czegoś niebywale cennego i doprowadzającego do pasji nie tylko kolekcjonerów, ale i zwykłych zjadaczy chleba.
Znane porzekadło „poruszać się jak słoń w składzie porcelany” działa na wyobraźnię jeszcze mocnej niż porównanie porcelany do kobiety. Z porcelaną trzeba ostrożnie, choć potrafi przetrwać płomienie, wystarczy jeden niebaczny ruch, ukochana filiżanka ląduje na ziemi i… po wszystkim.
Niemal w każdej rodzinie znaleźć można porcelanowe filiżanki albo elementy zastawy stołowej, które mają długą i bogatą historię. Często właśnie do tych zdekompletowanych drobiazgów mamy najbardziej emocjonalny stosunek. Często stara porcelana jest niewiele grubsza od kartki papieru i wydaje się to zupełnie niemożliwe, że przetrwała tyle lat bez uszczerbku...
albo właśnie z uszczerbkiem: charakterystycznym, rozczulającym, przypominającym jakieś zdarzenie z rodzinnej historii. Warto uświadomić sobie, że to co dla nas stanowi tylko (i aż) przedmiot atencji oraz bezcenną pamiątkę, dla swojego twórcy było efektem chemicznych machinacji a uzyskanie odpowiedniej proporcji składników przesądziło o rodzaju porcelany.
Rodzaje porcelany
Różne rodzaje porcelany mają różny skład chemiczny oraz charakteryzują się odmiennymi cechami fizycznymi.
Porcelana twarda (fr.: pâte dure, ang.: hard-paste)
Współczesna porcelana twarda to 40 – 60 % kaolinu, 20 – 30 % kwarcu i 20 – 30 % skalenia. W XVII-XIX wieku proporcje wynosiły odpowiednio: 50 % kaolinu, 25 % kwarcu, 25 % skalenia. Wypalana jest w 1350°C - 1460°C.
To porcelana zwarta, odporna na działanie czynników atmosferycznych i chemicznych, ma dużą wytrzymałość na ściskanie. Jest gładka i w warunkach normalnego codziennego użytkowania charakteryzuje się odpornością cieplną. Poza tym jest biała, cienka i przeświecająca.
Większość porcelany produkowanej w Europie należy do tego rodzaju. Przypomnijmy przy okazji, że porcelana twarda pojawiła się na tym kontynencie dopiero w XVIII wieku, a do opracowania jej receptury przyczynił się… alchemik.
Porcelana miękka (niem.: Weichporcellan, fr.: pâte tendre, ang.: soft-paste)
Proporcje pozostają niezmienne: 25 – 40 % kaolinu, 30 – 35 % kwarcu i 25 – 40 % skalenia. Porcelana chińska jest najczęściej porcelaną miękką wypalaną w niższych temperaturach niż twarda - (1280°C - 1320°C).
Ten rodzaj porcelany jest chyba najbardziej… porcelanowy – czyli delikatny i kruchy. Jeśli żywimy przekonanie, że dobra porcelana jest baaardzo cieniutka, mamy na myśli dobrą miękką porcelanę. Porcelana miękka uznawana jest więc za najcenniejszy, najbardziej ceniony, najbardziej wyrafinowany surowiecł do produkcji przedmiotów użytkowych.
Jeśli więc jesteście posiadaczami filiżanek i spodeczków lekkich i cieniutkich jak skrzydło motyla, macie w posiadaniu prawdziwy luksus! Proces wypalania porcelany miękkiej umożliwia jej zdobienie farbami podszkliwnymi o szerokiej gamie kolorów – w przypadku porcelany twardej do dyspozycji jest jedynie kilka barwników. Naczynie wykonane z porcelany miękkiej lśni jak lustro a jego zdobienia cieszą oko żywymi kolorami przez długie lata. Nie dość, że nie blakną, to jeszcze ma się wrażenie, że wcale nie są namalowane, a w jakiś magiczny sposób wtopione w powierzchnię.
Jedną z odmian porcelany miękkiej jest porcelana kostna (bone china). Skład tej odmiany opracowali Anglicy w drugiej połowie XVIII wieku. W historii porcelany powtarzają się nazwiska Thomas Frye i Josiah Spode – pierwszy wymyślił recepturę (1749r.), drugi ją udoskonalił (1799r.). Bone china to 30-50% popiołu kostnego, 20-35% glinki kaolinowej oraz minerały zawierające skaleń.
Porcelana kostna pozwala na wytwarzanie naczyń o naprawdę cienkich ściankach; transparentnych, gdy się je ogląda pod światło oraz odpornych na urazy mechaniczne. Porcelana kostna ma barwę od śnieżnobiałej, przez odcień kości słoniowej aż do ciepłego beżu. Barwę śnieżnobiałą bone china zawdzięcza faktowi, że zaciemniające związki żelaza tworzą z fosforanem wapnia bezbarwną fazę szklistą.
Klasyfikacja
Ta krótka lekcja chemii powinna nam uświadomić sobie, dlaczego porcelana uznawana jest za materiał luksusowy i ceniony na równi ze złotem. Ale dla użytkownika porcelany liczy się przede wszystkim jej uroda.
To kolekcjonerzy emocjonują się sygnaturami i wyceną poszczególnych sztuk porcelanowych cudeniek. Chociaż, jak mawiają znawcy, porcelany się nie wycenia – porcelana wycenia się sama.
A tak naprawdę jej cena zależy od rangi wytwórni, rzadkości występowania obiektu na rynku, mody i stanu obiektu. My, zwykli zjadacze chleba (nawet z porcelanowych talerzy), bardziej powinniśmy sobie wziąć do serca fakt, że porcelanę dzielimy na klasy. Ile? Aż 23! Mowa oczywiście o porcelanie zdobionej. Klasy różnią się między sobą techniką zdobienia, rodzajem wzorów i rodzajem użytych farb.
Gatunek I obejmuje klasy od 7 do 23, gatunek II od 1 do 6. Wyrobów gatunku III się nie zdobi. Porcelana w gatunku I i II może być zdobiona na wiele sposobów i to od nich właśnie zależy liczba punktów przyznanych poszczególnym produktom. Liczą się:
- techniki zdobienia
- rodzaju wzoru
- rodzaju użytych farb.
Zdobienie ręczne jest bardziej cenione niż kalkomania, ale porcelana użytkowa produkowana na masową skalę rzadko bywa zdobiona ręcznie.
Ten rodzaj zdobień charakterystyczny jest dla wyrobów ludowych albo przedmiotów kolekcjonerskich i artystycznych. W ich wypadku proste graficzne wzory (np. paski) oceniane są niżej niż wymagającej wprawy i precyzji girlandy, kwiaty, gałązki, trawy, monogramy.
Ale też w obrębie samych pasków obowiązuje klasyfikacja punktowa: pasek szerokości 5 mm wykonany farbą to 5 punktów, wykonany złotem błyszczącym zawierającym ok. 10% czystego kruszcu — 8 punktów, wykonany złotem matowym o zawartości ok. 16% czystego kruszcu — 13 punktów.
Każdy porcelanowy produkt może zostać wyceniony na maksymalnie 100 punktów. Jeśli otrzyma 97-100 zaliczany jest do najwyższej klasy – 23.
Ostatnią zmienną jest fason czyli wzór. To on najczęściej decyduje o popularności porcelanowych serwisów obiadowych czy kawowych – on też sprawia, że niektóre z nich są modniejsze od innych. Fasony porcelany (podobnie jak huragany…) najczęściej mają za nazwę kobiece imiona, np. Maria Teresa, Fryderyka, Miriam.
Różnice w klasyfikacji
Obok wymienionych wyżej rodzajów i klasyfikacji porcelany możecie też spotkać bardziej szczegółowe próby szeregowania porcelany ze względu na jej skład chemiczny oraz właściwości fizyczne i temperaturę wypalania. Np. taki:
Porcelana twarda:
- techniczna (elektrotechniczna, radiotechniczna)
- stołowa
- artystyczna
Porcelana miękka:
- kostna
- frytowa
- Parian
- Vitreous china
Wydaje się jednak, że wszelkie uszczegółowiające podziały potrzebne są fachowcom – nam, użytkownikom porcelanowych naczyń ora wielbicielom figurek z tej najwyższych lotów ceramiki, wystarczą dane przytoczone w poprzednich paragrafach oraz te, które pojawią się poniżej.
Porcelana podstawowa
Porcelana podstawowa (basic porcelain) to, wbrew nazwie, wcale nie tylko najprostsze formy. To po prostu porcelana o podstawowym składzie materiałowym. Wykonane z niej naczynia są nieco grubsze, niż te wykonane z innych gatunków porcelany.
Zwykle nabywane są do użytku w gastronomii oraz do codziennego użytku w gospodarstwach domowych. Ich prostota nie ma nic wspólnego z bylejakością czy kiepskim wzornictwem.
Obok naczyń białych znajdziemy także kolorowe, a obok klasycznych okrągłych talerzy także coraz bardziej cenione talerze w kształcie kwadratu, prostokąta albo nieregularnych wielokątów oraz miseczki w kształcie trapezów czy kwiatowych kielichów.
Biała porcelana podstawowa jest jak malarskie płótno: eksponowane na niej potrawy wyglądają na jeszcze bardziej apetyczne, kuszą wyrazistością kolorów. Może właśnie dlatego upodobali ją sobie kucharze specjalizujący się np. w kuchni azjatyckiej. Kolekcja Basic Square bazuje na wielokątnych figurach geometrycznych. Kolekcja Basic Round to formy okrągłe. Obie kolekcje są białe.
Źródło:
Jeśli jednak ktoś nie jest miłośnikiem białego minimalizmu, na pewno spodoba mu się kolekcja Indigo. Ten odcień niebieskiego sprawiał poszukiwaczom tajemnic chińskiej porcelany niemało kłopotów – jego uzyskanie było naprawdę trudne. Barwiona na kolor indygo porcelana podstawowa to klasyka: ten niezwykle szlachetny i miły dla oka odcień jest jednym z najpopularniejszych w porcelanowej branży.
Źródło: https://sklep.maxwellandwilliams.pl/pl/c/Rococo/169
Porcelana wzmocniona
Porcelana wzmocniona (fine china, durable porcelain) zalicza się porcelany typu premium. Jest wytrzymała.
Trwałość i kolor – czystą, ciepłą biel - zawdzięcza odmiennym niż w przypadku porcelany podstawowej proporcjom minerałów, z których jest produkowana, dodatkowi w postaci tlenku glinu, oraz wyższej temperaturze wypalania (do 1300°C). Durable porcelain charakteryzuje się wysoką odpornością na odpryski i wyszczerbienia krawędzi.
Wszystkie wymienione cechy sprawiają, że jest ona bardzo ceniona i w codziennym użytku domowym, i w gastronomii, a co za tym idzie - droższa i bardziej wartościowa.
Zarówno w użytku domowym jak i gastronomicznym, może cieszyć oko nawet misternymi wzorami przypominającymi kunsztowne serwetki
Źródło: https://sklep.maxwellandwilliams.pl/pl/p/Talerz-deserowy-Lille-Heart%2C-bialy%2C-22-cm-x-22-cm-/1878
albo antyczne artefakty zdobione reliefami:
Wszystkie wymienione wyżej zalety porcelany stanowią o jej atrakcyjności i nieprzemijającej modzie na porcelanowe zastawy stołowe, komplety kawowe oraz przedmioty ozdobne.